Ordo 1: Rhynchocephalia (Kalak Başlılar)
Dış görünüşleriyle iri bir kertenkeleye benzerler. Fakat anatomik yapısı farklıdır. Kertenkelelerin erkeklerinde iki çiftleşme organı bulunduğu halde bu türde hiç yoktur. Çiftleşme dişi ve erkeği arasında kloak teması ile olur. Boyun, sırt ve kuyrukta median hat boyunca bir ibik yahut kristayı (Crista) andıracak şekilde yassı ve uzun pullar bulunur. Kuadrat (Quadratum) kemiği, kertenkelelerdekinin aksine oynak değildir. Başın tepe kısmında bir Pineal Göz (Parietal Göz) mevcuttur. Trias’tan zamanımıza kadar yaşamışlardır. Günümüzde Yeni Zelanda’da yaşayan ve tek tür ile temsil edilen bir ailesi mevcuttur.
Familia : Sphenodontidae
Takım özelliklerine sahiptir. Aktüel tek türü Yeni Zelanda’da yaşar. Bölgeye Avrupalıların yerleşmesi kentleşme ve arazinin tarıma açılması, ayrıca beraberlerinde getirilen memelilerin etkisi ile, birkaç küçük ada dışında nesli tükenmiştir. Kanunlarla korunmaktadır.
Örnek: Sphenodon punctatus (Tuatara)
"Yaşayan Fosil" diyebileceğimiz bu türe, yerel halk tarafından "diken taşıyan" anlamında “Tuatara“ denmektedir [Sphen: Keski, testere, don: diş; punct: nokta]. Bu isim sırt taraftaki ibik nedeniyle verilmiştir. Boyları 50-75 cm, ağırlıkları 1 kg kadardır. Rengi kahverengi-yeşildir. Suda ve karada yaşarlar, toprak içersine de gömülebilirler. Yerde kazılmış oyuklarda, bazı kuşlarla birlikte yaşar. Gece aktiftir. Besinini böcekler, yumuşakçalar, bazen kuş yumurta ve yavruları teşkil eder. Göz bebekleri dikeydir. İlk baharda (kuzey kutbunda sonbahar), yerde açtığı çukurlar içerisine sert kabuklu 15 kadar yumurta bırakır ve üzerini toprakla kapatır. Yumurtalar 13-15 ayda açılırlar. Erkekler dişilerinden daha büyüktür. Çiftleşme kloakların karşılıklı teması ile olur. Tepe kısmında bulunan pineal göz hala görme fonksiyonu yapabilmektedir. Bunlar 12 oC’lik vücut sıcaklığında en aktif haldedirler. Metabolizma hızı oldukça düşük, büyüme de çok yavaştır. Hayvanat bahçelerinde 70 yıldan fazla yaşadığı bilinir. Ses çıkarma özelliğine sahiptirler. Rahatsız edildiklerinde havlamaya benzer sesler duyulur.
Kaynak:
Budak, A. & Göçmen, B. (2005). Herpetoloji. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Kitaplar Serisi, No. 194, Ege Üniversitesi Basımevi, Bornova-İzmir, 226 s. (ISBN 975-483-658-2) [Türkçe Kitap]. [2nci baskı, 2008].
|
